Wie woensdag 15 maart de uitslagen van de PS-verkiezingen volgde, was getuige van een politieke aardverschuiving in de provincie met voorspelbare effecten op landelijk niveau: politiek Den Haag in rep en roer, maar heel anders dan in 2019 met de enorme winst van nieuwkomer Forum. De jarenlange onvrede met het gevoerde beleid is door de kiezer in 2023 luid en duidelijk verwoord. Het door bestuurlijk Den Haag gehanteerde éénrichtingsverkeer wordt door de kiezer niet meer gepikt. Resultante is niet alleen de enorme winst van de BBB maar ook een toename van de politieke versplintering.
Als we naar de kiezers van Tuindorp kijken, dan is het eerste dat opvalt dat onze wijk a-typisch stemt: afwijkend van zowel stad, provincie als het land. Dat was zo in 2019 en is bestendigd in 2023. Het zijn hier vooral de progressieve partijen samen met de VVD die de toon zetten.
Groen Links is in 2023 in Tuindorp met 25,9% nog wel de grootste partij maar wel met een stevig verlies van 3,4%; D66 op 2 met een kleine winst [23,8%]; de VVD met 12,9% op 3 met een stevig verlies [min 3,8%]; de PvdA met 10,7% stabiel op 4; nieuwkomer Volt op 5 met liefst 6,5%; en de Partij vd Dieren [kleine winst] op 6 met 5,7%. Op 7 met 1,3% winst het CDA op 5%. Daarmee scoren deze 7 partijen in Tuindorp 85,5% van de stemmen, waarvan de 5 ‘progressieve’ partijen 72,6%. De BBB doet met 1,3% nog niet echt mee.
In stad Utrecht scoren deze 7 partijen een stuk minder met 76,5% van de stemmen, waarvan de 5 ‘progressieve partijen’ 62,5%. Partijen als BBB [met 5,1%], CU, DENK, PVV, JA21 en SP timmeren daar al veel meer aan de weg dan in onze wijk.
In de provincie en landelijk is het beeld anders. Zo halen de 7 grootste partijen in Tuindorp, in de Provincie Utrecht 49,2% en daarvan de 5 ‘progressieve’ partijen 29,3%.
Landelijk gezien komt dit voor de Top 7 uit Tuindorp uit op 50,4% en de 5 ‘progressieve’ partijen 32,9%.
Vrouwelijke kandidaten scoren hoog in Tuindorp
Als je in Tuindorp op wijkniveau naar de uitslagen kijkt komt er een ander fenomeen om de hoek kijken, namelijk hoe sterk een aantal vrouwelijke kandidaten daar hebben gescoord. We kijken dan niet naar de scores van de lijsttrekkers maar naar de kandidaten vanaf plaats 2. Zo scoorden 8 vrouwelijke kandidaten van Groen Links, VVD, PvdA, PvdD en Volt samen 45,% van de stemmen op hun partijen en van alle uitgebrachte stemmen in onze wijk 27,9% van de stemmen.
Noortje Flink, kandidaat nr. 3 van de PvdA, ziet daarin het effect terug van de campagne “Stem Op Een Vrouw“. Verder zou het een rol gespeeld kunnen hebben dat veel kiezers graag stemmen op een kandidaat die in dezelfde gemeente woont. Omdat Noortje nog zelf student is heeft de partij in de studentenflats van Tuindorp West een persoonlijke flyer in de bus gedaan. De VVD heeft voor Juliëtte van Gilse een flyer verspreid, een filmpje op de sociale media gedeeld en meegedaan aan verkiezingsdebatten. Zij kon ook aanschuiven bij “Goedemorgen Nederland”. Marijke de Jong van Groen Links ziet hier ook het effect van het inclusief/divers samenstellen van de GL-kieslijst met even veel mannelijke als vrouwelijke kandidaten. Daarmee geef je de vrouwelijke kiezer ook meer keuze!
Weinig vrouwen als lijsttrekker
Dat slechts 5 van de 19 partijen een vrouwelijke lijsttrekker hadden, zien deze 3 kandidaten als veel te weinig. Noortje Flink: “Te weinig, en niet van deze tijd”. Marijke de Jong: “Meer vrouwelijke lijsttrekkers juich ik toe. Wij hebben inmiddels Marjolein van Elteren weer als fractievoorzitter gekozen.” En Juliëtte van Gilse juicht het zeker toe, maar geeft ook aan dat het belangrijk blijft dat de meest geschikte kandidaat wordt gekozen.
BBB zwak in Tuindorp
Met 1,3% van de Tuindorp-kiezers telt de BBB nog niet echt mee in onze wijk. Noortje Flink vermoedt dat de “gemiddelde” Tuindorper minder geraakt worden door problemen die momenteel bij veel mensen spelen: hoge vaste lasten, problemen bij het openbaar vervoer, te weinig betaalbare woningen, etc. Marijke de Jong wijst nog op een ander facet. Als het zo is dat de kiezer zich bij zijn stemkeuze laat leiden door zijn alledaagse problemen in woon- en leefomgeving, dan is het wel van belang om ons te realiseren dat klimaat, biodiversiteit en migratie meer en meer het dagelijks leven zullen gaan bepalen, voor ons en de generaties na ons.
Versplintering: weer meer partijen
Bij deze PS-verkiezingen deden weer 5 nieuwe partijen mee. Het leidt ertoe dat in de PS Utrecht 15 partijen zetels hebben verworven. Met een kiesdrempel van 5% zou je nu slechts 8 partijen in de Staten hebben. Marijke de Jong: “De minister heeft een wetsvoorstel aangekondigd waarin wordt aangegeven dat voor een zetel minimaal de kiesdeler [= aantal geldige stemmen gedeeld door het aantal zetels] behaald moet worden.” Juliëtte van Gilse is een uitgesproken voorstander van de invoering van zo’n kiesdeler voor een zetel. Noortje flink ziet ook nog mogelijkheden in meer samenwerking tussen partijen of het verhogen van het aantal beschikbare zetels. Bij een kiesdeler heb je het in de praktijk over een kiesdrempel van 2 à 3 %. In de PS van Utrecht heb je voor een coalitie een meerderheid van 25 zetels nodig. Er zijn nu liefst 6 partijen met slechts 1 of 2 zetels. Dat wordt best moeilijk formeren: “Over Links” kom je op 24 zetels, “Over Rechts” kom je ook op 24 zetels met Forum als scheidsrechter…
PS De data die voor dit artikel gebruikt zijn, komen van de Kiesraad en de NOS. De uitslagen van de wijk Tuindorp zijn gebaseerd op de data van de stembureaus 85 & 86.